De boomkwekerijsector is een mooie bedrijfstak, die continu in beweging is en zeker vernieuwt. Waar 100 jaar geleden nagenoeg alles met handkracht gebeurde en groepen mensen nodig waren om met vereende krachten een veld vol te planten of een 25 jaar oude boom te rooien, kan dat nu binnen een mum van tijd gedaan worden met de juiste machines. Meer en sneller werken is lang het thema geweest in de ontwikkeling van dit soort machines. De laatste tijd staan steeds meer boomkwekerijbedrijven stil bij duurzame slimme groei, geïntegreerde gewasverzorging en zien ze ook de meerwaarde in mechanische onkruidbeheersing. De bodem is de accu van vele teeltbedrijven en het is belangrijk daarvoor een langetermijnvisie te hebben. Niet voor niets was het thema van vakbeurs GrootGroenPlus 2022 ‘Gegrond’!
Boomkwekers kennen het belang van een goede bodemstructuur voor de teelt van hun gewassen. Ga je daar niet zorgvuldig mee om, bijvoorbeeld door zwaar materiaal in te zetten waar dat echt niet kan, dan gaat die bodemstructuur er aan, met alle gevolgen van dien. Recent onderzoek in de akkerbouw liet zien dat zware machines zorgen voor minimaal 3% opbrengstverlies per jaar.
Om gewasverzorging in toenemende mate geïntegreerd uit te voeren, zal het aantal rondes per jaar over het veld toenemen. Met de huidige gangbare machines zorgt dit voor meer bodemverdichting. Om de juiste weersomstandigheden goed te benutten is het belangrijk om voldoende capaciteit te hebben om een ronde van verzorging te kunnen doen. In de huidige tijd waar het weer grilliger lijkt en arbeiders schaars zijn, lijken lichte bemande elektrische werktuigdragers de toekomst voor de moderne kweker te zijn.
En dan komt ook robotisering om de hoek kijken. Voor velen misschien nog een stap te ver, maar voor een aantal grote bedrijven al de standaard. Hierdoor zal ook een ander type arbeider aangetrokken worden. Machines en robots zorgen al lang niet meer alleen voor het ontlasten van fysieke arbeid maar voor slimme toepassingen van productiemiddelen zoals water, meststoffen en beschermingsmiddelen. Bovendien is het middels het maken van scans en het opstellen van taakkaarten tegenwoordig mogelijk om per vak te bepalen wat nodig is. Een voordeel als er gewerkt wordt met levende materialen zoals planten.
Naast alle machines die in de teelt zelf worden gebruikt, worden er ook andere machines op de markt gebracht zoals voor reinigingsdoeleinden in de boomkwekerijsector voor toepassing op harde oppervlakten en gronddoeken.
Niet mechaniseren is geen optie
We vroegen Rob Jansen van DT Machinery uit Oirschot waarom naar zijn mening mechanisering in toenemende mate noodzakelijk zou zijn. “Voor veel kwekers is wel of niet mechaniseren helemaal geen vraag. Niet mechaniseren is namelijk geen optie door het tekort aan arbeidskrachten. Als een kweker door te mechaniseren het werk beter en lichter kan maken, wordt het werk aantrekkelijker en wordt het makkelijker om personeel aan te trekken in deze sector. Maar ook door de vraag naar kwaliteit en uniformiteit van planten en bomen in de markt is mechaniseren een must. Een goed voorbeeld daarvan vind ik onze snoei/steekmachine.”
Dan rijst de vraag of het standaard-assortiment aan machines nog voldoet of wordt maatwerk steeds meer noodzakelijk? Rob Jansen: “Onze machines bouwen we zo modulair mogelijk op. De klant kan kiezen wat het beste bij hem past, waardoor er alsnog maatwerk wordt geleverd. Vaak worden door kwekers grote, zware volautomatische machines aangekocht, terwijl het ook met lichte, simpele machines kan worden geautomatiseerd. Het is dan ook belangrijk om vooraf goed in te schatten wát er moet worden gemechaniseerd/geautomatiseerd. Daar ligt voor ons een belangrijke adviesrol. Soms kan een eenvoudigere mechanische oplossing meer efficiëntie bieden dan een volledig geautomatiseerde machine en andersom. Wij kunnen ons als DTM in de markt onderscheiden door het ontwikkelen van innovatieve modulaire machines gericht op de boomkwekerijsector.”
Machines die menselijke taken uitvoeren
DT Machinery is partner van Aigro BV. Bij Aigro worden machines gebouwd die menselijke taken kunnen uitvoeren (robotisering). Rob Jansen licht toe: “Onze robots navigeren autonoom door de boomgaard met behulp van verschillende sensoren. Het vermogen om te navigeren in moeilijke omstandigheden maakt hen uniek. Hiervoor maken we gebruik van robuuste, bewezen sensortechnieken en componenten, dit gaat dan in combinatie met slimme algoritmen om in de plantenrij te navigeren.”
Op dit moment wordt de Aigro Up ontwikkeld. Dit is een lichtgewicht werktuigdrager, die verschillende taken kan uitvoeren, zoals maaien en wieden. “De robot zal dit jaar ingezet worden in de laanbomen en coniferenteelt,” zegt Rob trots.
Hoe is de situatie op het gebied van mechanisatie en robotisering in Nederland, in vergelijking met andere belangrijke boomkwekerijlanden. Rob Jansen ziet dat positief: “Nederland is dankzij vakkennis en ervaring een van de koplopers als het gaat om de ontwikkeling van robotica-oplossingen in de boomkwekerij. Mede door de voortrekkersrol van Nederland zien ook steeds meer andere landen de groeipotentie van deze markt.”
Mechanische onkruidbeheersing
Vanuit de boomkwekerij ontstond de behoefte aan machines om bepaalde werkzaamheden op een efficiëntere manier te kunnen uitvoeren. Michel Jongenelen van Jongenelen Plants en Agrarische handelsonderneming Jongenelen is hierop ingesprongen met zijn agrarische handelsonderneming. De twee pijlers zijn mechanische onkruidbeheersing en precisiebemesting. “Een goed voorbeeld van het inspelen op de behoefte is het in de markt zetten van een APV wiedegmachine voor snelle en efficiënte mechanische onkruidbestrijding,” zegt Michel. Hij noemt nog een ander voorbeeld: “Het geven van de juiste dosering meststof op een pot en rijbemesting in de vollegrond. En dit dan ook nog op de juiste plaats is precisiewerk. Daarvoor ontwikkelden wij machines die dit snel en feilloos doen.”
Ook Michel Jongenelen ziet in de boomkwekerij een toenemende behoefte aan mechanisering. Wel zegt hij: “Op dit moment merk je wel dat bedrijven voorzichtig zijn met investeren. Het zijn onzekere tijden en dan is de bereidheid om te investeren ook minder. Maar voor de toekomst zie ik het positief in.”
Geïntegreerde aanpak
Steeds meer machines die vroeger aangedreven werden door benzine- of dieselmotoren zijn tegenwoordig elektrisch. Gebr. Ezendam uit Borne en Hens Hinloopen experimenteren al enige jaren succesvol met de ontwikkeling van modulaire combinatieapparatuur voor de boomkwekerijsector. Wij spraken met Hens Hinloopen, technisch adviseur bij Gebr. Ezendam BV.
“Omdat er zoveel diversiteit tussen plantafstand bestaat binnen de verschillende teelten is het per definitie moeilijk om een standaardtoestel te ontwikkelen dat voor alle teelten inzetbaar is,” zegt Hinloopen. “Het uiteindelijke resultaat is de Globus SPK03 Multi-E-wagen, een uit rvs vervaardigd elektrisch aangedreven voertuig, dat meerdere werkzaamheden kan uitvoeren. Dit modulaire concept stimuleert een geïntegreerde aanpak. Het apparaat kan onkruid beheersen met een laagvolumetechniek (10-40 L/Ha) en is uitgerust met flexibele kappen voor het uitbrengen van chemische en biologische middelen (o.a. bacteriepreparaten). Tevens is er een module om plaats specifiek plantstimulerende korrels en vloeistoffen te doseren. Voor mechanische onkruidbeheersing zijn er modules mogelijk zoals: schoffels, rolschoffels, vingerwieders, torsiewieders en tril-tand cultivators.”
Ook Hinloopen ziet de belangstelling voor mechanisering toenemen. “Veel kwekers zien dat de geïntegreerde aanpak de toekomst wordt. Welke techniek of methode ingezet zal worden is vaak afhankelijk van de weersomstandigheid.” Hinloopen noemt het beheren en controleren van onkruid en meststoffen in de plant- of boomomgeving in de boomkwekerijsector de grootste kostenpost tijdens de teeltcyclus. “Kostenbesparing, ergonomische verbeteringen en het tegengaan van bodemverdichting zijn grote pluspunten van deze oplossing,” aldus Hinloopen.
De nieuwste ontwikkeling is een zware aandrijving met geïntegreerde borstelloze elektromotor. De motor is 2100W, 60V; hiermee kunnen serieuze E-trike’s gemaakt worden. Met het accupakket kan ongeveer 13 uur geschoffeld worden.
Hinloopen: “Op deze modulaire werktuigdragers kunnen meerdere werkmodules gemakkelijk uitgewisseld worden. Deze machines zijn de voorlopers van de robots die nog in ontwikkeling zijn, maar nog erg kostbaar zijn en waar de wetgeving nog voor aangepast moet worden.”
Ziet Ezendam heil in robotisering? Hinloopen: “In veel teelten is een robot nog moeilijk inzetbaar, omdat het grondoppervlak niet ‘schoon en vlak’ genoeg is. Wij denken dan ook dat de bestuurder voor gewasverzorging nog wel nodig blijft in de nabije toekomst.”