Tot drie jaar geleden was het bedrijventerrein aan de Vlamovenweg in Helmond een verzameling bedrijfsgebouwen met daartussen parkeerplaatsen en af- en aanvoerwegen. Zoals er 13 in een dozijn gaan. Het onkruid tussen de stenen, een heggetje en een handvol bomen zorgden voor de groene accenten. Hier is in 2023 niet veel meer van terug te zien. De gebouwen staan er nog maar een aantal is nu met elkaar verbonden door een groot groen binnenterrein met zitjes, terrassen, een vijver en zelfs een strandje. Green Cities Europe nam met de groenontwerper deze metamorfose door en sprak met een van de gebruikers.
Een brainport voor HRM
In Helmond is in september 2021 een nieuwe brainport geopend: Brainport Human Campus. Gevestigd op het voormalige onderkomen bedrijventerrein en opgericht door de Helmondse HRM-organisatie Driessen Groep. Het is een hub van ongeveer 30 organisaties, afkomstig uit het onderwijs, de overheid en het bedrijfsleven. Allemaal zijn ze actief in het domein van human resource management, zoals uitzenden, recruitment, coaching, arbodienstverlening en hr-optimalisatie. Er werken meer dan 500 mensen. CEO Jeroen Driessen licht het verschil tussen een ‘gewone’ brainport campus en deze campus toe: ‘Andere campussen in de regio houden zich voornamelijk bezig met technologie en innovatie. Brainport Human Campus richt zich op de menskant.’
Van parkeerplaats naar werkgeluk
De HRM-onderneming heeft als bedrijfsfilosofie gekozen voor het creëren van werkgeluk. Vanuit die filosofie is het logisch om medewerkers een werkomgeving te bieden waarin zij zich fijn voelen en waarin hun welzijn voorop staat. Toen de herinrichting van het binnenterrein van de campus aan de orde was stond voor de organisatie, tevens opdrachtgever, voorop dat groen de hoofdrol zou moeten krijgen. Daarnaast moest het nieuwe terrein verbinding creëren tussen de verschillende gebouwen die er omheen staan en tussen de mensen die er werken.
Biophilic design
Voor Martin Buijtels, eigenaar van het ontwerpbureau The Dutch Wave, was het niet moeilijk de eisen ‘groen’, ‘werkgeluk’ en ‘verbinding’ om te zetten in een ontwerp. ‘De uitgangspunten van al onze ontwerpen volgen het concept van biophilic design. Dit concept binnen de architectuur beoogt de verbinding van mensen met de natuurlijke omgeving te vergroten. In onze ontwerpen richten we de omgeving in als een natuurlijk ecosysteem. In zo’n systeem zijn alle afzonderlijke onderdelen van elkaar afhankelijk en vormen ze samen een evenwichtig geheel dat snel kan reageren op verstoringen.’ Dit concept kun je toepassen in woongebieden maar ook, zoals in het geval van Brainport Human Campus, op bedrijventerreinen. Bewezen is dat groen op en rond de werkplek bevorderlijk is voor het welzijn en de gezondheid van werknemers. ‘Ontwerpen vanuit die gedachte noemen we het creëren van werkgeluk’, aldus Buijtels. Bedrijfsmatig is dit ook interessant want gezonde en gelukkige werknemers zijn immers productiever, met als resultaat hogere winstcijfers.
De inrichting van het campusterrein
Omdat beide partijen werkgeluk in hun DNA bleken te hebben, werd The Dutch Wave gevraagd het campusterrein te ontwerpen. Het binnenterrein heeft meerdere functies die werkgeluk en verbinding onderstrepen. Het is een verblijfsplek voor ontmoeting, voor grote evenementen, voor sport en spel, voor rust en overweging. Maar ook een doorgangsgebied dat de gebouwen onderling verbindt. ‘Vandaar dat in het ontwerp zowel rechte paden zijn opgenomen die de routing aangeven, als organisch vormgegeven paden met zitjes die ruimte geven voor ontmoeten’, licht Buijtels toe. De materiaalkeuze van de bestrating sluit hierop aan. De bredere doorgangsroutes hebben waterdoorlatende bestrating gekregen, de paden op het binnenterrein zijn halfverhard en van Olivijn. ‘Dit is een mineraal en uniek omdat het CO2 absorbeert als het in aanraking komt met water’. Beide soorten bestrating zijn bewust gekozen vanwege hun duurzame eigenschappen. Het hele terrein is van de gemeentelijke hemelwaterafvoer afgehaald, al het water blijft op het terrein ten behoeve van het groen en de vijver, die ook zorgt voor wateropvang.
Op het terrein is veel ruimte gemaakt voor groen. Er zijn borders aangelegd en verhoogde plantvakken met brede betonnen randen waarop gezeten kan worden. Her en der zijn halfronde nissen geplaatst waar je je tussen het groen waant en die een beschutte plek bieden. Langs de vijver zijn ook betonnen zitranden gemaakt en op het strandje kun je met je voeten in het zand.
Genius loci
Een onderzoek naar de genius loci, de ‘geest van de plaats’, bracht vele inzichten. Het verbinden van de vraag van de opdrachtgever, bebouwing en omgeving lag aan de basis van het ontwerpproces. Dit heeft zich vertaald in het toepassen van bestrating in kleuren die refereren aan zand en bosgrond en het kiezen voor boomsoorten als Betula en Pinus die al lange tijd onderdeel uitmaken van het omliggende landschap.
Er is zoveel mogelijk gekozen voor klimaatadaptieve beplanting (bomen, vaste planten en siergrassen), met af en toe een uitstapje naar siergewassen. Zo is er naast Betula, Salix en Pinus ook Prunus ‘Accolade’, Lagerstroemia en Metasequoia geplant, voor mooie kleuraccenten door het jaar heen. Er zijn in totaal zo’n 60 bomen en heesters op het campusterrein aangeplant, waarvan de meeste volwassen zijn. ‘Met grote bomen heb je gelijk sfeer, hoogte en schaduw op warme, zonnige dagen’, zo onderbouwt Buijtels de keuze.
De vaste planten zijn grotendeels klimaatadaptieve soorten, die goed tegen wisselende omstandigheden kunnen en daarmee toekomstbestendig zijn. Ook is rekening gehouden met de biodiversiteit. De brede mix van vaste planten en siergrassen zorgt voor een lange bloeiperiode. Een greep uit het grote sortiment toegepaste soorten: Astrantia major, Echinacea purpurea ‘Green Jewel’, Festuca glauca, Panicum virgatum ‘Rehbraun’, Persicaria amplexicaulis, Molinia caerulea ‘Heidebreaut’, Helenium ‘Moerheim Beauty’, Liriope muscari en Ligularia dentata ‘Othello’.
In de wintermaanden blijven de uitgebloeide en afgestorven planten gewoon staan. Buijtels: ‘Het is belangrijk ook het vergankelijke van de natuur te laten zien. Pas in maart of april wordt alles teruggesnoeid’.
Parkeerdruk voorkomen
Om parkeerdruk te voorkomen is elders op het bedrijventerrein een parkeerplaats gerealiseerd. Buijtels: ‘Het ging om een braakliggend terrein waar op den duur gebouwd gaat worden. Toen we hoorden van de inrichting van dit terrein als tijdelijke parkeerplaats, hebben we voorgesteld dit te doen met een zo laag mogelijke milieu-impact. Zo is er geen grond afgegraven en zand aangebracht, wat tot minder transportbewegingen heeft geleid. Daarnaast zijn betonplaten op het terrein gelegd voor de rijbanen en is de halfverharding Olivijn toegepast voor de parkeerplaatsen. Beide materialen zijn gemakkelijk te verwijderen als er in de toekomst gebouwd gaat worden. Bovendien kunnen ze, zonder verdere bewerking, elders worden hergebruikt.’
Een ecosysteem van partners
Van ontwerp- tot opleveringsfase heeft het bureau nauw samengewerkt met de opdrachtgever en aannemer en werd kennis en ervaring gedeeld. Dit bouwteam werkte op zijn beurt weer met allerlei partners die uitvoering konden geven aan het biophilic design. Buijtels noemt deze samenwerking in dat kader ook liever een ‘ecosysteem van samenwerkingspartners’, waarin partijen elkaar versterken en verder brengen.
Gevraagd naar de grootste uitdaging in dit project noemt Buijtels het traject om de openbare weg die over het terrein liep van de gemeente te kopen, zodat deze kon worden meegenomen in het ontwerp. Uiteindelijk is dit gelukt, maar het was spannend. Voor de gemeente was het essentieel dat de weg voor alle openbare voorzieningen (brandweer, kabels en leidingen) bereikbaar zou blijven. Hij is er trots op de gemeente met het groenontwerp te hebben kunnen overtuigen. ‘Soms helpt het om de “new kids on the block” te zijn’.
Met een glimlach naar het werk
Gevraagd naar zijn ervaringen met het nieuwe, groene terrein antwoordt Ton Romonesco, een van de ruim 600 gebruikers van de campus: ‘Het is een verschil van dag en nacht. Ik werk hier al 18 jaar, waarvan 9 jaar als Food & Beverage manager, en ken de oude situatie dus goed. Vroeger parkeerde hier ‘s morgens iedereen zijn of haar auto en liep snel naar een van de werklocaties. En ’s middags ging dat precies zo maar dan andersom. Nu is er, zeg maar, een mooie tuin aangelegd en lopen mensen met een glimlach richting hun werk en met een glimlach weer naar huis.’ Ook Romonesco spreekt in dit verband over werkgeluk. ‘Het is absoluut zo dat met de aanleg van het nieuwe plein het werkgeluk is toegenomen. Dat geldt in ieder geval voor mij maar ik weet zeker dat een ieder dit zal beamen.’ Hij ziet ook dat de nieuwe situatie voor meer verbinding en ontmoeting zorgt: ‘Er wordt veel meer gezamenlijk gedaan. Werknemers van de verschillende kantoren op de campus komen nu vaak samen op het plein om te vergaderen of te lunchen op het terras. Maar ook krijgen we veel meer aanvragen van externe HRM-organisaties die hier een event of congres willen organiseren. Juist omdat het zo’n unieke plek is.’ Hoewel het terrein niet echt openbaar is, staat er geen hek omheen. Een bewuste keuze. Het heeft er toe geleid dat bewoners uit de omgeving het groene plein ook hebben gevonden en er graag overheen wandelen. Zo is er ook een verbinding gecreëerd met de omgeving.
De toekomst
Brainport Human campus is nog in ontwikkeling. Er liggen plannen voor uitbreiding met in ieder geval twee gebouwen, wat ook weer honderden extra werknemers zal aantrekken. Ook zij zullen willen werken in een groene, gezonde en prettige omgeving. Het creëren van werkgeluk door het ecosysteem van partners is dus nog niet af.
Voor meer informatie ga naar thegreencities.eu