De melkaanvoer is door onder meer droge zomers in 2021 en 2022 lager uitgevallen dan voorgaande jaren. Hierdoor daalde ook de zuivelproductie. Met name de productie van melkpoeders voor de export nam af. De prijzen van zuivel stegen flink.
De hogere prijzen waren het gevolg van onbalans op de wereldmarkt voor zuivel. In de meeste zuivelregio’s daalde de melkproductie terwijl de vraag sterk was. Ook in Europa en Nederland was sprake van een lagere melkaanvoer. Al vanaf begin 2021 daalde de melkaanvoer naar de Nederlandse zuivelfabrieken. Voor heel 2021 liep de aanvoer met 2,7 procent terug en in de eerste helft van 2022 daalde de productie met nog eens 1 procent. Vanaf de zomer kwam daar verandering in en steeg de melkaanvoer weer. Ook in andere belangrijke zuivellanden, zoals Nieuw-Zeeland, lag de productie lager. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de slechte weersomstandigheden die zorgden voor mindere condities voor gras en koeien.
De vergoedingen die melkveehouders kregen namen in de zomer met circa 60 procent toe en in het Nederlandse supermarktschap stegen de prijzen met zo een 20 procent. Over het algemeen kan de zuivelindustrie de hogere kosten van melk doorberekenen aan de supermarkt. Voor andere inloopkosten is dit niet altijd het geval.
Afname zuivelverkoop in supermarkten
De zuivelverkoop nam in 2022 af in de Nederlandse supermarkten. De belangrijkste oorzaak hiervan is een correctie voor de hoge verkopen tijdens de coronajaren. Supermarkten profiteerden van de lockdowns van restaurants. De totale verkoopvolumes van supermarkten daalden in de eerste helft van 2022 met ongeveer 6 procent. Met een gemiddelde daling van 6 procent in diezelfde periode ligt de lagere zuivelverkoop in lijn met de totale daling van de supermarktvolumes.
De volumes van plantaardige zuivelproducten nam ook af, maar minder hard dan die van de reguliere zuivel. Al geruime tijd wisselen consumenten dierlijke zuivel in voor plantaardige alternatieven. Deze trend zal naar verwachting de komende jaren doorzetten.
Lichte daling zuivelproductie
Voor volgend jaar verwacht de Europese Commissie dat in de EU de melkaanvoer stabiel blijft ten opzichte van dit jaar. Bij normale weersomstandigheden zou de melkaanvoer kunnen toenemen, maar dit zal tenietgedaan worden door een reductie van de melkveestapel op EU-niveau. Ook in Nederland staat het aanbod onder druk, met name vanwege de onduidelijkheid rondom het stikstofbeleid. De komende jaren zal de melkveestapel krimpen doordat bedrijven uitgekocht worden, om de stikstofuitstoot te verlagen. Uit onderzoek van CLM in opdracht van ABN AMRO blijkt dat een combinatie van maatregelen, zoals managementmaatregelen door de melkveehouder en innovatiemaatregelen kostenefficiënt voor een lagere stikstofdepositie kan zorgen. ABN AMRO verwacht voor dit jaar een lichte daling van de melkaanvoer en een stabilisering tot lichte stijging bij voldoende regen volgend jaar.
Een sterke toename van de melkaanvoer in 2023 lijkt er dus niet in te zitten. Of dit leidt tot blijvend hoge prijzen, is nog maar de vraag. De mondiale vraag naar zuivelproducten als kaas, yoghurt en melk kan terugvallen als gevolg van de lagere koopkracht in verschillende belangrijke afzetlanden in de EU. Wat daarentegen wel gunstig is voor de afzet buiten de EU is de relatief lage euro ten opzichte van de dollar, wat zorgt voor een betere concurrentiepositie voor zuivelhandelaren in de EU.
Op de wereldmarkt noteren de zuivelprijzen al een lichte daling. ABN AMRO verwacht dat de prijs van zuivel het komende jaar echter op een relatief hoog niveau zal blijven. Tegenover de lichte daling op dit moment staat dat de kosten voor veevoer, kunstmest en energie naar verwachting ook zullen afnemen ten opzichte van hun hoogtepunt dit jaar. Uiteraard zijn er veel onzekerheden omtrent de energieprijzen die invloed hebben op de kunstmestprijzen en de kosten voor de zuivelverwerkers, die ook als gevolg van de hogere energieprijzen andere keuzes kunnen maken.